Beschik jij over de vaardigheden van de nieuwe leider?

‘Oude leiders niet meer geschikt voor de toekomst’. Dat is de kop van een artikel in het Financieele Dagblad van vrijdag 25 september 2015. Dit is gebaseerd op de oratie van Prof. dr. Freek Peeters, hoogleraar contextueel leiderschap bij de Tilburg School of Humanities van Tilburg University. Dus, oude leider, als je dit leest dan kan je alvast je CV bijwerken, want je bent in de nieuwe tijd niet meer geschikt als leider!
Of zijn er vaardigheden te ontwikkelen waardoor toegevoegde waarde als leidinggevende groot blijft ook in een turbulente omgeving?

In dit artikel proberen we een aantal vaardigheden te benoemen die volgens ons belangrijk zijn om in de toekomst leiding te kunnen (blijven) geven.

Wat vraagt de nieuwe tijd van de leider?

Het valt niet te ontkennen dat we in een bewegelijke wereld leven, met internationale spanningen, vluchtelingenstromen, flinke schommelingen op de beurzen en maatschappelijke veranderingen. Ook economische vraagstukken over duurzame energie, vergrijzing en betaalbare gezondheidszorg, verschuivingen op de arbeidsmarkt en vernieuwingen in het onderwijs stellen ons voor grote uitdagingen.
Organisaties zijn als gevolg van de economische en maatschappelijke ontwikkelingen volop in beweging. Er wordt afgeslankt en samengewerkt en ook met outsourcing en faillissementen in de detailhandel verdwijnen veel banen. Terwijl er in sommige functies en branches alweer schaarste is aan goed opgeleid personeel. Mensen zullen steeds meer zelf moeten sturen op hoe, waar, wanneer en met wie ze werken en organisaties proberen flexibeler te worden om in te kunnen spelen op veranderingen.

Als leider vraagt de nieuwe tijd veel van je. Je moet antwoord zien te geven op de ontwikkelingen en wat deze voor je organisatie gaan betekenen. Medewerkers kijken voor richting en duiding naar jou en verwachten antwoorden over wat de veranderingen voor hen gaan betekenen. Ook je rol als leidinggevende verandert, er worden andere eisen aan je gesteld.

Volgens Freek Peters zijn ‘oude leiders vaak niet meer in staat om de uitdagingen van nu en straks effectief het hoofd te bieden. Het klassieke denken zegt dat je als leider in control moet zijn, maar de nieuwe werkelijkheid is dat je in een complexe context niet in control kunt zijn, en dat je daar effectief en intelligent mee om moet kunnen gaan.’ [FD 25 september 2015]

De nieuwe tijd vraagt dus van leiders dat ze om kunnen gaan met onzekerheid, snel kunnen reageren op veranderingen en pragmatisch zijn in hun oplossingen. Geen ‘baas’ willen zijn die het allemaal weet, maar een ‘leider’ die signalen opvangt en duidt en samen met mensen antwoorden probeert te vinden en experimenten aangaat.

Als veranderingen de toekomst zijn, waarom verlangen naar stabiliteit en zekerheid?

Prof. dr. Freek Peters haalt in het artikel uit het Financieele Dagblad ook het boek aan van Nassim Taleb; ‘Antifragile’. Veranderingen kunnen organisaties en ons als mens ook weerbaar maken voor de toekomst. Taleb schrijft een Antifragiele houding voor. Daarmee bedoeld hij; steeds te blijven denken in termen van optionaliteiten (alle opties in rekenschap nemen en open houden). Daarmee blijf je dus open en weerbaar in het omgaan met veranderingen. Zie voor een kritische recensie van het boek van Nassim Taleb het artikel van Nicky Rogge op Liberales.be.

De nieuwe tijd vraagt dus veerkracht van leiders, om niet proberen vast te houden aan wat er is en controle te hebben over de veranderingen, maar om mee te kunnen bewegen en naar mogelijkheden te zoeken die de verandering in zich draagt. Deze veerkracht kan je ontwikkelen door met een andere mindset naar veranderingen te kijken. Stel je open voor veranderingen en probeer ze niet ‘weg te redeneren’ maar ga op zoek naar kennis en informatie die je kan helpen. Ga in gesprek en vergroot je blikveld.

Welke vaardigheid vraagt dat van verschillende type leiders?

Leiders die de gewoonte hebben snel te schakelen, aan de slag te gaan en gaande weg blokkades op te ruimen, kunnen baat hebben bij het nemen van afstand tot de dagelijkse operatie en te reflecteren op de ontwikkelingen die zich voordoen. Neem de tijd om kennis te vergaren en een analyse te maken van diverse scenario’s. Daarmee kan je breder vooruit kijken en wendbaar zijn.
Leiders die de gewoonte hebben om eerst goed tot zich te laten doordringen wat er gebeurt, met mensen in gesprek gaat om vervolgens een koers uit te zetten, kunnen baat hebben bij iets minder controle en wat meer lef. Experimenteren en kijken wat wel en wat niet werkt. Loslaten van de grip, ruimte bieden aan ideeën en meebewegen met de verandering. Daarmee ben je vrijer en weerbaar in het omgaan met veranderingen.
Leiders die investeren in hun team, die gesteld zijn op harmonie en gezamenlijke beslissingen, kunnen groeien door soms met de rug naar het team te gaan staan en te kijken naar de veranderingen in de wereld om hen heen. Door je mensen een spiegel voor te houden, te prikkelen met nieuwe methoden of werkwijzen en door hen te vragen om anders te kijken, haal je hen uit de comfort-zone. De ontstane ruis niet dempen, maar juist benutten voor flexibele oplossingen of pilots. Breng nieuwe concepten in en ga niet in op de ‘ja, maar ‘vragen, maar stimuleer mensen om zelf met een aanpak aan de slag te gaan. Daarmee maak je het team juist sterker en worden mensen wendbaar.

Leider in Flexibiliteit

Als leider van de nieuwe tijd heb je verstand van mensen, je kan netwerken, meebewegen en samenbrengen. Je kan door dialoog, door praktijkvoorbeelden en experimenten je mensen laten meedenken, hen voorbereiden en mentaal flexibeler maken. Deze mentale flexibiliteit blijkt een belangrijke voorwaarde voor het kunnen omgaan met veranderingen en het duurzaam inzetbaar blijven van mensen.
In zijn boek ‘Blijvende inzetbaarheid in langere loopbanen’ bewijst Felix Steemers met zijn onderzoek, dat juist deze lenigheid van denken een belangrijk element van het aanpassingsgedrag is van mensen aan veranderende omstandigheden. Nog meer dan opleidingen of variatie in taken, draagt mentale flexibiliteit bij aan het vermogen om steeds passende prestaties te kunnen blijven leveren.

Zie jij als nieuwe leider de mogelijkheden van elke verandering en durf je je kwetsbaar op te stellen of blijf je proberen in control te zijn en op alles invloed te willen hebben?