De Roos van Leary, effectiever communiceren

Elke dag communiceren we op verschillende manieren. Soms zijn we ons niet bewust dat we communiceren. We zien niet dat onze houding, oogopslag of manier waarop we gebaren ook onderdeel is van de communicatie. Alle dingen die we zeggen en doen, roepen een reactie op bij de ander. Bij communicatie kan je als stelregel aanhouden dat gedrag gedrag uitlokt. Door meer inzicht in je eigen gedrag en het gedrag dat je van de ander wilt, kan je effectiever  communiceren. Daarmee krijg je meer invloed en wie wil dat nou niet!? Zorgen dat je gehoord wordt, dat je vaker je zin krijgt, dat je baas luistert naar jouw advies en er ook nog wat mee doet. Dat je partner eens wat vaker doet wat jij wilt. Best lekker! 

Roos van Leary model

De Roos van Leary is een model dat laat zien hoe beïnvloeden werkt. En… waarom het heel vaak niet werkt. En tot slot kun je ook nog leren wat je dán moet doen, zodat je de kans vergroot dat het wél weer werkt. Timothy Leary was psycholoog en docent aan Berkeley en Harvard.
De Roos van Leary is een model, dat een beetje lijkt op de bloemblaadjes van een roos. De verticale as – die van boven en onder – geeft de mate van invloed aan. Boven heb je heel veel invloed, onder niet tot nauwelijks. De horizontale as – die van tegen en samen – geeft de mate van acceptatie aan: als je aan de samenkant zit, is er veel acceptatie. Als gedrag links aan de tegenkant zit, is er weinig acceptatie.
Zo krijg je 4 soorten gedragingen:

• Bovengedrag: gericht op veel invloed uitoefenen
• Ondergedrag: niet of nauwelijks gericht op invloed uitoefenen
• Samengedrag: gericht op acceptatie
• Tegengedrag: gericht op andere belangen dan acceptatie (meestal resultaat)

Actie en reactie

Gedrag roept gedrag op. Het staat nooit helemaal los van elkaar. Jij wordt boos omdat een ander stom doet, je huilt als een ander je pijn doet, je helpt als iemand om hulp vraagt. Enzovoort. Dat is actie-reactie. En hoewel dat automatisch lijkt te gebeuren, liggen daar toch spelregels aan ten grondslag. Spelregels die wij onbewust volgen. En die spelregels zijn als volgt:

1. Bovengedrag roept ondergedrag op
2. Omgekeerd roept ondergedrag bovengedrag op
3. Samengedrag roept samengedrag op
4. Tegengedrag roept tegengedrag op

Het model kent, met de klok mee, acht partjes van soorten gedrag;

1. Boven-Samen (BS): macht en samenwerking (leidend). Dat is sympathiek leidersgedrag met charisma.
2. Samen-Boven (SB): samenwerking en macht (helpend). Dat is het informeel leiderschap, met veel aandacht voor participatie
3. Samen-Onder (SO): samenwerking en onmacht (meewerkend). Dat is de ware teamgeest: samen ervoor zorgen dat de klus geklaard wordt.
4. Onder-Samen (OS): onmacht en samenwerking (afhankelijk). Dat is sterk volgend en constructief gedrag. 
5. Onder-Tegen (OT): onmacht en tegenwerking (teruggetrokken). Dat is afwachtend, teruggetrokken en lusteloos gedrag. 
6. Tegen-Onder (TO): tegenwerking en onmacht (opstandig). Dat is gedrag, waaruit ontevredenheid, weerstand en verzet spreekt. 
7. Tegen-Boven (TB): tegenwerking en macht (agressief). Dat is agressief en overheersend gedrag. 
8. Boven-Tegen (BT): macht en tegenwerking (concurrerend). Dat is leidend, zakelijk en zelfverzekerd gedrag, dat het sympathieke van BS mis

Wat heb je aan deze kennis?

We hebben het over gedrag: dat wat mensen doen. Dat is dus niet wat mensen zijn, dat is een belangrijk onderscheid. Ook al zijn er mensen die veel van een bepaald soort gedrag vertonen, dan zíjn ze nog steeds niet dat gedrag. Je bént niet stom, je kunt wel stomme dingen doen. En dat is mooi, want je identiteit, dat wat je bent, dat kun je eigenlijk niet veranderen. Je gedrag, dat wat je doet, kun je wél veranderen. Dan maak je gebruik van je potentie, dan kan je meer bereiken.

Laten we eens kijken of we die actie-reactie-patronen uit onderstaande voorbeelden kunnen halen. Lees ze rustig door, en bekijk om welke spelregel het gaat…

Bijvoorbeeld

1. Je zit rustig te werken; je collega zit bij jou in het kantoor. In een keer zegt hij/zij: “We hebben geen plakband meer. Heb je geen nieuwe besteld!?”Jij reageert geprikkeld: “Nou moe, ik kan niet aan alles denken! Doe het anders zelf!” en blijft mokkend zitten.
2. Je werkt samen met een collega aan een project. Hij zit met zijn handen in het haar en roept: “Ik ga dit echt nooit afkrijgen! Help!”.Jij loopt direct naar hem toe en zegt: ”Kom op joh, je kunt het wel! Waar zit het probleem?”
3. Je collegaatje zit te zuchten en te steunen: “Ik heb nergens zin in. Wat een rotweer. En het is nog maandag ook. En dan ook nog zo’n rotklus…”. En zo verder. Jij raakt geïrriteerd en zegt op een gegeven moment: “Hee, als je niks leuks te zeggen hebt, dan ga je maar ergens anders zitten zeuren. Ik heb er knalgenoeg van!”
4. Een collega belt je op en stelt voor: “Ga je mee, we gaan lekker samen lunchen!”. Jij reageert enthousiast: “Ja hartstikke leuk, geef me een half uurtje en dan ben ik zover”.

Simpele voorbeelden die duidelijk maken hoe het werkt. Zie jij de spelregels terug in deze voorbeelden? Dit is de oplossing:

Voorbeeld 1: Aanval → Verdediging

Voorbeeld 2: Volgend → Leidend

Voorbeeld 3: Verdedigend → Aanvallend

Voorbeeld 4: Leidend → Volgend

Uit deze voorbeelden blijkt al, dat we in het dagelijks leven veelal automatisch reageren volgens het principe van de Roos van Leary. We hoeven er niet bij na te denken en er ook niets aan te doen. Alleen… soms zit je in een patroon waar je niet tevreden over bent. Wat doe je dan?

En als je het nou anders wilt?

‘So far so good’. Je zou kunnen denken, dat als het allemaal automatisch gaat, je er toch niets aan kunt veranderen. Dat is gelukkig niet het geval. Want jij bent tenslotte een actieve deelnemer in dit communicatiespel en je kan je potentie inzetten om patronen te veranderen en meer invloed te nemen.
Neem nou het voorbeeld van je hulpeloze collega, voorbeeld 2. Jij bent bijgesprongen, maar hebt er eigenlijk de balen van dat hij elke keer zijn koppie laat hangen. Want dit is niet de eerste keer! En dus mopper je in stilte op die slome collega, die telkens op jou leunt en niet zelfstandig genoeg is. Tja… daar verandert niet veel van!

De crux zit hem in het volgende: als jij wilt dat een ander zich anders gedraagt, zul je je eigen gedrag moeten veranderen.

Aj! Dat zijn we niet gewend, het is makkelijker en prettiger te mopperen op die ander. Maar daarmee houd je zelf de situatie in stand. Stel – in hetzelfde voorbeeld – dat jij helemaal niet zou reageren. Dus: Je werkt samen met een collega aan een project. Hij zit met zijn handen in het haar en roept: “Ik ga dit echt nooit afkrijgen! Help!”…

En jij werkt rustig en gestaag door aan je eigen werk. Je reageert totaal niet. Of je loopt even weg om koffie te halen… Wat zou er dan gebeuren?

Grote kans dat hij het nogmaals probeert, maar als jij niet blijft reageren, zal hij andere oplossingen gaan zoeken. Of hij wordt boos op jou, of hij zoekt zelf een oplossing, of hij probeert van anderen hulp te krijgen. Hoe dan ook: het patroon is doorbroken!

Cruciaal

Cruciaal in het hele verhaal is: als het gedrag van een ander je niet bevalt, dan zul jij moeten veranderen. Dat vergt een hele andere manier van denken, want wij zijn geneigd om in schuld te denken: “ja maar, die ander doet toch stom! Het is tenslotte zijn of haar schuld!” Daar kun je al dan niet gelijk in hebben, maar dat levert niks op. Het helpt niet , het is niet effectief. Sterker nog: het houdt in stand wat je niet bevalt.

Dus zinvoller is het, om te kijken naar wat werkt en wat jij kan.

Je kiest je vorm van communicatie dus op basis van het gedrag dat je van de ander wilt. Daardoor wordt je effectiever, je werkt prettiger samen en je ervaart dat je invloed groeit.

Wees jezelf bewust van jouw eigen gedrag en het effect op de ander. Zoek naar signalen bij de ander om te zien of dit Tegen of Samen gedrag is en Boven of Onder. Bedenk dat het wellicht een reactie is op jouw communicatie en dat je invloed kan nemen op het gesprek door het de juiste richting op te sturen.

Natuurlijk zijn er ook situaties waarin Boven gedrag nodig is. Als iemand voordringt in een winkel, is het erg nuttig als je zegt dat er nog 3 mensen eerder aan de beurt zijn. Als er een situatie is die directe actie vereist, is er iemand nodig die zegt wat er moet gebeuren en mag verwachten dat zijn instructies worden opgevolgd.

Tegen gedrag kan nodig zijn om je eigen grens aan te geven en vandaaruit weer richting Samen te bewegen.

Je gedrag verandert tijdens de communicatie

Ieder mens kent vele soorten van gedrag, maar heeft ook voorkeurs-patronen. Dat kan je zelf doorbreken. Je kan door je gesprekspartner uitgelokt worden om Tegen gedrag te vertonen en daar vervolgens doorheen breken door juist bewust Samen gedrag te laten zien. Daarbij kan je kiezen voor Boven of Onder gedrag wat in de loop van een gesprek ook weer kan veranderen. Vaak gebeurt dit onbewust. Door je bewust te zijn van je gedrag, kan je meer invloed nemen en meer effect hebben.

Als je begint met het toepassen van de Roos van Leary kan je het gevoel krijgen dat je er niets van bakt. Het voelt ongemakkelijk. Naarmate je het blijft toepassen, ga je situaties herkennen en zie je ook de effecten. Dit stimuleert je om door te gaan.